دندان های اسب بیکن و خانۀ زنبور عسل شاه عباس
شنبه 18 مهر 1388
در روش تحقیق داستانی منسوب به بیکن است که برای نشان دادن اهمیت داشتن روش درست در کشف حقیقت معمولاً بیان می شود. در مورد صحت آن هم تردید است اما داستان جالبی است که نشان دهندۀ علت عقب افتادگی غربی ها در قرون وسطی است. در این داستان بیان می شود که برای کشف تعداد دندان های اسب مدت زیادی دریکی از محافل علمی بحث می کرده اند و چون استدلال قیاسی منبع کشف مسائل بوده روزهای متمادی با استفاده از متون گذشته و با استفاده از قیاس نمی توانسته اند تعداد دندان های اسب را کشف کنند! بالاخره روزی یکی از محصلین جوان (احتمالاً بیکن) می گوید خوب اینکه کاری ندارد برویم دهان اسب را باز کنیم و دندان هایش را بشمریم!! امری واضح که از هر کودکی در زمان حال بپرسید همین را می گوید. چطور به عقل دانشمندان آن زمان نرسیده بود!! این راه اضافه کنم که آن محصل جوان مورد تشویق قرار نگرفت، کتکی خورد و به دلیل احتمالاً حلول شیطان در مغزش او را از محفل علمی بیرون انداختند و آن سؤال (تعداد دندان های اسب) به عنوان یک معضل ناشناختۀ بشری اعلام شد!!!. نباید فکر کرد که افرادی که در آن زمان زیسته اند احیاناً کم هوش بوده اند، خیر! مشکل آن در تعصب کور و در انتخاب روش نادرست در کشف حقیقت بود. زمانی مغرب زمین رو به پیشرفت نهاد که ابزار درست درکشف مجهولات را انتخاب کرد و آن هم روش علمی بود.
بد نیست تقریباً در همان زمان اوضاع ایران را نیز ببینیم. داستان زیر را در این لینک خواندم که تقریباً در همان زمان در عصر شاه عباس صفوی رخ داده. بخوانید و یادمان باشد هر عقب ماندگی و هر پیشرفتی علتی دارد. زمانی می توانیم عقب ماندگی ها را جبران کنیم که علل آن را شناسایی و در رفع آن بکوشیم. با اینکه این دو داستان ظاهراً در یک زمان رخ داده اما یکی منشا پیشرفت شد (در اروپا) ولی دیگری با اینکه ظاهراً همانند رویکرد اول بود، ما را به جایی نرساند؟
ملال جلال منجم – منجم باشی دربار شاه عباس اول – می نویسد: در گرجستان در خدمت نواب گیتی ستان کلب آستان علی علیه السلام – یعنی شاه عباس اول که از 996 تا 1038 (1588 – 1629) سلطنت کرد - در وقتی که حضرت شیخ بهاءالدین محمد و صدرَین – صدر خاصه و صدر ممالک – حاضر بودند و از هر جا سخنی می گذشت. جلال منجم [یعنی خود نویسنده]معروض داشت که: قواعد کلیه حکماست که خانه های زنبور مسدّس می‌باشد و برهان بر طبق آن گفته اند.نواب اشرف فرمودند که: من به برهان نظری – شما بخوانید به تجربه عملی – ثابت کنم که این صورت ندارد و امر فرمودند که چند عدد شانه عسل حاضر کردند. حقا که خانه های زنبور بسیار مدوّر و مخمّس به نظر رسید و مربّع نیز گاهی دیده شد. بعضی عرض کردند که زنبورهای گرجستان از قواعد حکمت خبری ندارند. [!] مقارن آن عسلی چند از دارالارشاد اردبیل حاضر ساختند. آنجاها نیز مشاهده شد و گاهی به غلطی – اشتباهی – مسدّس نیز بود.از مشاهده این – یعنی روش علمی تجربی – آن قاعده بر هم خورد.شاه عباس در اواخر سال 1628 و فرانسیس بیکن در سال 1629 درگذشتند.
در روش تحقیق داستانی منسوب به بیکن است که برای نشان دادن اهمیت داشتن روش درست در کشف حقیقت معمولاً بیان می شود. در مورد صحت آن هم تردید است اما داستان جالبی است که نشان دهندۀ علت عقب افتادگی غربی ها در قرون وسطی است. در این داستان بیان می شود که برای کشف تعداد دندان های اسب مدت زیادی دریکی از محافل علمی بحث می کرده اند و چون استدلال قیاسی منبع کشف مسائل بوده روزهای متمادی با استفاده از متون گذشته و با استفاده از قیاس نمی توانسته اند تعداد دندان های اسب را کشف کنند! بالاخره روزی یکی از محصلین جوان (احتمالاً بیکن) می گوید خوب اینکه کاری ندارد برویم دهان اسب را باز کنیم و دندان هایش را بشمریم!! امری واضح که از هر کودکی در زمان حال بپرسید همین را می گوید. چطور به عقل دانشمندان آن زمان نرسیده بود!! این راه اضافه کنم که آن محصل جوان مورد تشویق قرار نگرفت، کتکی خورد و به دلیل احتمالاً حلول شیطان در مغزش او را از محفل علمی بیرون انداختند و آن سؤال (تعداد دندان های اسب) به عنوان یک معضل ناشناختۀ بشری اعلام شد!!!. نباید فکر کرد که افرادی که در آن زمان زیسته اند احیاناً کم هوش بوده اند، خیر! مشکل آن در تعصب کور و در انتخاب روش نادرست در کشف حقیقت بود. زمانی مغرب زمین رو به پیشرفت نهاد که ابزار درست درکشف مجهولات را انتخاب کرد و آن هم روش علمی بود.
بد نیست تقریباً در همان زمان اوضاع ایران را نیز ببینیم. داستان زیر را در این لینک خواندم که تقریباً در همان زمان در عصر شاه عباس صفوی رخ داده. بخوانید و یادمان باشد هر عقب ماندگی و هر پیشرفتی علتی دارد. زمانی می توانیم عقب ماندگی ها را جبران کنیم که علل آن را شناسایی و در رفع آن بکوشیم. با اینکه این دو داستان ظاهراً در یک زمان رخ داده اما یکی منشا پیشرفت شد (در اروپا) ولی دیگری با اینکه ظاهراً همانند رویکرد اول بود، ما را به جایی نرساند؟
ملال جلال منجم – منجم باشی دربار شاه عباس اول – می نویسد: در گرجستان در خدمت نواب گیتی ستان کلب آستان علی علیه السلام – یعنی شاه عباس اول که از 996 تا 1038 (1588 – 1629) سلطنت کرد - در وقتی که حضرت شیخ بهاءالدین محمد و صدرَین – صدر خاصه و صدر ممالک – حاضر بودند و از هر جا سخنی می گذشت. جلال منجم [یعنی خود نویسنده]معروض داشت که: قواعد کلیه حکماست که خانه های زنبور مسدّس می‌باشد و برهان بر طبق آن گفته اند.نواب اشرف فرمودند که: من به برهان نظری – شما بخوانید به تجربه عملی – ثابت کنم که این صورت ندارد و امر فرمودند که چند عدد شانه عسل حاضر کردند. حقا که خانه های زنبور بسیار مدوّر و مخمّس به نظر رسید و مربّع نیز گاهی دیده شد. بعضی عرض کردند که زنبورهای گرجستان از قواعد حکمت خبری ندارند. [!] مقارن آن عسلی چند از دارالارشاد اردبیل حاضر ساختند. آنجاها نیز مشاهده شد و گاهی به غلطی – اشتباهی – مسدّس نیز بود.از مشاهده این – یعنی روش علمی تجربی – آن قاعده بر هم خورد.شاه عباس در اواخر سال 1628 و فرانسیس بیکن در سال 1629 درگذشتند.