نمونه برداری خوشه ای
10 اردیبهشت 1389
دانشجوی نادیده ای از طریق رایانامه، این سؤال را مطرح کرده:
سلام آقای دکتر . وقت شما بخیر .برای روش نمونه گیری در پروپوزال من نمونه گیری خوشه ای تصادفی عنوان شده . لطف می کنید من رو راهنمایی کنید . باید برای دادن پرسشنامه ها چطور عمل کنم. متشکرم.
و این هم جواب:
با سلام مگر کسی به جز شما در پیشنهادۀ پژوهش تان نوشته روش نمونه گیری خوشه ای! خودتان نوشته اید و حتماً در موقع نوشتن آن با توجه به موضوع، وضعیت جامعه و نمونۀ مورد نیاز و طرحی که در ذهن داشته اید این روش را انتخاب کرده اید. هر با چند اطلاعاتی که داده اید، به درستی پاسخ را داد، اما نکاتی را ارائه می کنم:
در نمونه برداری خوشه ای، پژوهشگر در ابتدا به چارچوب نمونه برداری یا همان فهرست عناصر نمونه برداری یا خیلی ساده، افرادی که می خواهد نمونه را از آن ها استخراج کند، دسترسی ندارد. در این حالت، اعضاء جامعه به طور طبیعی در خوشه هایی قرار دارند. لذا ابتدا پژوهشگر از بین خوشه ها چند خوشه را به طور تصادفی انتخاب می کند و سپس در هر خوشه با دسترسی به فهرست افراد، نمونه برداری را انجام می دهد. ذکر این نکته ضروری است که ممکن است درون هر خوشه، چندین خوشۀ دیگر وجود داشته باشد که در این حالت نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای خواهد شد. یعنی در خوشه ای که در مرحلۀ اول انتخاب شده، چندین خوشه وجود دارد که پژوهشگر برای رسیدن به فهرست افراد، مجدداً از بین خوشه ها یک یا چند خوشه را انتخاب می کند. و نکتۀ آخر اینکه که، یادتان باشد نباید یک خوشه را به عنوان گروه نمونه انتخاب کرد. حتماً باید به عمل نمونه برداری روی چارچوب نمونه برداری یا همان فهرست افراد جامعه انجام شود.
یک مثال: اگر خواسته باشید نمونه ای از دانش آموزان یک شهر در مقطع ابتدایی را انتخاب کنید. ابتدا از بین مناطق (در اینجا خوشه ها) آموزش و پرورش آن شهر، چند منطقه را انتخاب و سپس در هر منطقه از بین ناحیه ها (خوشه ها در مرحلۀ دوم) یک یا دو ناحیه، و سپس در هر ناحیه از مدارس ابتدایی (خوشه در مرحلۀ سوم) چند مدرسه، و در هر مدرسه از بین کلاس ها (خوشه در مرحلۀ چهارم) یک یا دو کلاس را انتخاب می کنید. در مرحلۀ آخر شما به فهرست دانش آموزان دسترسی داشته و می توانید عمل نمونه برداری تصادفی را انجام دهید.
دانشجوی نادیده ای از طریق رایانامه، این سؤال را مطرح کرده:
سلام آقای دکتر . وقت شما بخیر .برای روش نمونه گیری در پروپوزال من نمونه گیری خوشه ای تصادفی عنوان شده . لطف می کنید من رو راهنمایی کنید . باید برای دادن پرسشنامه ها چطور عمل کنم. متشکرم.
و این هم جواب:
با سلام مگر کسی به جز شما در پیشنهادۀ پژوهش تان نوشته روش نمونه گیری خوشه ای! خودتان نوشته اید و حتماً در موقع نوشتن آن با توجه به موضوع، وضعیت جامعه و نمونۀ مورد نیاز و طرحی که در ذهن داشته اید این روش را انتخاب کرده اید. هر با چند اطلاعاتی که داده اید، به درستی پاسخ را داد، اما نکاتی را ارائه می کنم:
در نمونه برداری خوشه ای، پژوهشگر در ابتدا به چارچوب نمونه برداری یا همان فهرست عناصر نمونه برداری یا خیلی ساده، افرادی که می خواهد نمونه را از آن ها استخراج کند، دسترسی ندارد. در این حالت، اعضاء جامعه به طور طبیعی در خوشه هایی قرار دارند. لذا ابتدا پژوهشگر از بین خوشه ها چند خوشه را به طور تصادفی انتخاب می کند و سپس در هر خوشه با دسترسی به فهرست افراد، نمونه برداری را انجام می دهد. ذکر این نکته ضروری است که ممکن است درون هر خوشه، چندین خوشۀ دیگر وجود داشته باشد که در این حالت نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای خواهد شد. یعنی در خوشه ای که در مرحلۀ اول انتخاب شده، چندین خوشه وجود دارد که پژوهشگر برای رسیدن به فهرست افراد، مجدداً از بین خوشه ها یک یا چند خوشه را انتخاب می کند. و نکتۀ آخر اینکه که، یادتان باشد نباید یک خوشه را به عنوان گروه نمونه انتخاب کرد. حتماً باید به عمل نمونه برداری روی چارچوب نمونه برداری یا همان فهرست افراد جامعه انجام شود.
یک مثال: اگر خواسته باشید نمونه ای از دانش آموزان یک شهر در مقطع ابتدایی را انتخاب کنید. ابتدا از بین مناطق (در اینجا خوشه ها) آموزش و پرورش آن شهر، چند منطقه را انتخاب و سپس در هر منطقه از بین ناحیه ها (خوشه ها در مرحلۀ دوم) یک یا دو ناحیه، و سپس در هر ناحیه از مدارس ابتدایی (خوشه در مرحلۀ سوم) چند مدرسه، و در هر مدرسه از بین کلاس ها (خوشه در مرحلۀ چهارم) یک یا دو کلاس را انتخاب می کنید. در مرحلۀ آخر شما به فهرست دانش آموزان دسترسی داشته و می توانید عمل نمونه برداری تصادفی را انجام دهید.