آیا ارزش پژوهش در عدد و رقم است؟

پنجشنبه 31 تیر 1389

سوال زیر را یکی از دانشجویان از طریق رایانامه فرستاده و به طورمکرر از سوی سایر دانشجویان هم مطرح می شود: با سلام، آيا يك پايان نامه كارشناسي ارشد تنها زماني داراي ارزش است كه كمي و حاوي اعداد و ارقام باشد و اگر تنها كيفي بود از ارزش آن كاسته مي شود؟ 

این تصور غلط وجود دارد که ارزش یک کار علمی، به وجود تعدادی عدد و جدول و نمودار است. البته شاید این تصور از تفاوت نگرش به علم و روش علمی و رویکرد غالب آن ایجاد شده باشد، رویکردی که معتقد است هر کار علمی، فقط و فقط با آزمون فرضیه بر اساس بررسی اطلاعات روی گروه کمی از اعضا جامعه ی هدف، و تعمیم آن به کمک روش های آماری، به دست می آید. در صورتی که در تاریخ علم، بسیاری از نظریه ها و کشفیات مهم  بر مبنای پژوهش های کمی انجام نشده، بلکه به وسیله روش های کیفی و مطالعات موردی بوده است. به طور مثال می توان به نظریه های اسکینر، واتسون، فروید و پیاژه، که با روش های غیر کمی و اکثراً به صورت مطالعه موردی انجام شده و صحت علمی آن ها در بسیاری از موارد مورد تأیید قرار گرفته، اشاره کرد. لذا، در حیطۀ علوم رفتاری و اجتماعی نه تنها انجام پژوهش های کیفی، اشکال ندارد بلکه در بسیاری ازموارد، توصیه نیز می گردد. یافته های پژوهشی منتج از چند مصاحبه ی عمییق، به مراتب از یافته های جمع آوری شده از یک  پرسشنامه ی محقق ساخته روی جمع زیادی از افراد که با عدم علاقه و دقت به ان پاسخ داده اند، معتبرتر است. ذکر این نکته ضروری است که در حال حاضر در مراکز معتبر علمی علوم رفتاری و اجتماعی، پژوهشگرانی را به کار می گیرند که به هر دو روش کمی و کیفی مسلط باشند که خود نشان دهنده ی اهمیت روزافزون روش های کیفی در این علوم است.

نکته ی اخر اینکه،  آنچه یک پژوهش را ارزشمند می کند، وجود عدد و رقم نیست، بلکه بررسی سؤالی است که به طور منطقی نشان داده شده باشد که پاسخی برای آن وجود ندارد و از سوی دیگر، نشان داده شود که پاسخ به آن سوال، ارزشمند بوده و به شیوه ای درست به دست آمده است.