ضرورت استفاده از منابع دست دوم

 30 شهریور 1389

بارها در کلاس های روش پژوهش و تصحیح تکالیف دانشجویان تذکر داده می شود که در نگارش علمی باید از منابع دست اول استفاده کنند، چون مشخص نیست  فردی که یک منبع را خوانده و نقل کرده، برداشت درستی از منبع داشته باشد. اما در سطوح پایین تر از دکتری، استفاده از منابع دست دوم به دلیل عدم تسلط دانشجو به زبان انگلیسی و عدم فرصت برای یافتن همه ی منابع، اجازه داده می شود. اما هنوز اشکال بر سندیت منابع دست دوم باقی است. متن زیر را یکی از دانشجویان اهل مطالعه و فکر که هفتۀ آینده جلسه دفاع از پایان نامه اش است برایم فرستاده. خواندن آن به نوعی دلیل برای عدم استفاده از منابع دست دوم است. او نوشته :

....  اما آنچه می خواهم بیان کنم در مورد نظر وولف است که مقیاس (PCBS) بر اساس آن ساخته شده است. متاسفانه نتوانستم کتابی که وولف تالیف کرده بود دست پیدا کنم. اما کسانی که سازندگان و بانیان پرسشنامه (PCBS) هستند با واژه های متنوعی به توصیف مدل وولف پرداخته اند. نظری به لیستی که تهیه کرده¬ام بیاندازید؟!

Dimensions of the Religiosity Domain (durize and et all, 2005)
Religiosity Dimensions (Sliwak, 2010)
Religious Dimensions(durize, 1999)
Approaches to Religion (fontain and et all, 2003)
Religious Cognitive Styles (Hutsebaut, 2000)
Religious Attitudes (durize, 2000)
Religious Attitude (Hutsebaut, 1996)

همانطور که می بینید یکی مدل وولف را در مورد نگرش دینی دانسته، دیگری آن را در مورد ابعاد دین داری، و دیگر مدل وولف را در مورد رویکرد به دین دانسته که به نظرم این نظر اخیر صحیح تر است. مدل وولف به شرح نگرش افراد نسبت به دین می پردازد نه شیوه ی دین داری فرد. دقت کنید، شیوه ی دین داری، یعنی فرد دین دار است و ما حالا می خواهیم بدانیم چه شیوه ای دارد. اما نگرش فرد نسبت به دین، لزوماً به معنای دین دار بودن فرد نیست. مدل وولف همانند مدل آلپورت نیست. در مدل آلپورت دو نوع دین داری درون سو و برون سو وجود دارد. مدل آلپورت جهت گیری دینی یا به قول برخی نگرش دینی را می سنجد. اما مدل وولف نگرش دینی یا شیوه ی دین داری یا جهت گیری دینی را توصیف نمی کند، چون نصف مدل وولف در مورد بی-دینی است پس نمی توانیم بگوییم مدل وولف شیوه ی دین داری را می سنجد چون در این صورت فقط به نیمی از مدل وولف اشاره کرده ایم (دین داری آگاهنه و بنیادگرایی) و از نیمی از مدل که بی دینی را توصیف می کند غافل مانده ایم (بی دینی سطحی و نسبی گرایی). 
بعلاوه نمی توانیم بگوییم مدل وولف همانند نظر گلاک و استارک است. گلاک و استارک ابعاد دین داری را بیان کرده اند که اگر پایان نامه را مطالعه کنید در موردشان توضیح داده ام. ابعاد دین داری با شیوه ی دین داری و نگرش دینی و نگرش نسبت به دین، متفاوت است. این برای من که هنوز ابتدای راهم چیز مشخصی است اما نمی دانم چرا این اشتباهات فاحش در مقالات معتبری اینچنین رخ داده است. نگرش نسبت به دین ، متفاوت از نگرش دینی ، ابعاد دین داری و جهت گیری دینی است.