منابع امتحان دکتری روان شناسی
27 آذر 1389
بالاخره وزارت علوم هفتۀ گذشته اطلاعات بیشتری در مورد شیوۀ برگزاری امتحانات متمرکز برای پذیرش دانشجوی دکتری، را منتشر کرده است (اطلاعات بیشتر در این پیوند قابل بازیابی است).
در مواد امتحانی همۀ گرایش ها، نوعی آزمون هوش گنجانده شده. این در حالی است که در دهۀ 60 پس از تلاش فراوان، روان شناسان توانستند مسئولین وقت سازمان سنجش را قانع کنند که آزمون هوش را از مواد امتحانی کنکور کارشناسی حذف نمایند. حالا بعد از دو دهه مجدداً سروکلۀ این آزمون در دورۀ دکتری پیدا شده است!! یکی از دلایل مخالفت بسیاری از روان شناسان با آزمون هوش به شکل یکی از مواد امتحانی کنکور، عدم اعتبار سؤالات طراحی شده برای سنجش هوش بود. در آن سال ها، مؤسسه های آمادگی کنکور، سؤالات آزمون هوش را آموزش می دادند و این آزمون بیش از آنکه آزمون هوش و استعداد باشد، نوعی آزمون یادگیری برای کسانی بود که دسترسی به نمونه سؤالات را داشتند.
نکتۀ دیگر عدم دقت لازم در تعیین مواد امتحانی است (حداقل در روان شناسی). به طور مثال، روان شناسی تربیتی هم برای گرایش های روان شناسی وابسته به علوم تربیتی به عنوان یکی از منابع اعلام شده و هم برای رشته های روان شناسی محض.
با همۀ این موارد، دانشجویان باید خود را برای این امتحان آماده کنند. چون عدۀ زیادی از دانشجویان در مورد منابع امتحانی سؤال می کنند، منابع زیر برای گرایش های علوم تربیتی و روان شناسی معرفی می شوند (بعضی از این منابع را یکی از دانشجویان نادیدۀ کارشناسی ارشد روان شناسی دانشگاه تهران سخاوت مندانه ارسال کرده. پسندیده است که اگر سایر دانشجویان اطلاعاتی در این زمینه دارند اطلاع دهند تا در اختیار دوستان شان قرار گیرد):
آمار: آمار دکتر دلاور / آمار استنباطی تک متغیره، سرمد / تحلیل داده های چند متغیره، هومن / آمار شیولسون، ترجمه کیامنش
روش تحقیق: شناخت روش علمی، هومن / روش های تحقیق در علوم رفتاری، سرمد، بازرگان، حجازی / مقالۀ متغیرهای تعدیل گر و واسطه ای، سرمد / روش های تحقیق کمی و کیفی، گال، بورگ، گال: دو جلدی
روان سنجی: فن تهیه تست و اندازه گیری، هومن / روان آزمایی، پل کلاین، ترجمه علی دلاور
روان شناسی رشد: رشد شناختی استرنبرگ، ترجمه خرازی و حجازی / رشد برک، ترجمه سیدمحمدی / کتب منصور و دادستان / نظریه های رشد محسنی
روان شناسی تربیتی: روان شناسی تربیتی اسلاوین، ترجمه سید محمدی / روان شناسی تربیتی، ترجمه ی خرازی / روان شناسی تربیتی، سانتراک
زبان انگلیسی: برای زبان نمی توان منبع خاصی را ذکر کرد. با توجه به اطلاعات سازمان سنجش، امتحان تخصصی برگزار نخواهد شد بلکه امتحانی شبیه امتحان تولیمو سطح زبان انگلیسی شرکت کنندگان را خواهد سنجید. به عبارت دیگر دانشجویان باید در سه مهارت زبان: درک مطلب، واژگان و دستور زبان مسلط باشند. کتاب های راهنمای امتحان تافل می تواند در این زمینه کمک کند. ضمن اینکه حفظ سه هزار واژۀ عمومی و 250 واژه تخصصی آکسفورد را توصیه می کنم.
بالاخره وزارت علوم هفتۀ گذشته اطلاعات بیشتری در مورد شیوۀ برگزاری امتحانات متمرکز برای پذیرش دانشجوی دکتری، را منتشر کرده است (اطلاعات بیشتر در این پیوند قابل بازیابی است).
در مواد امتحانی همۀ گرایش ها، نوعی آزمون هوش گنجانده شده. این در حالی است که در دهۀ 60 پس از تلاش فراوان، روان شناسان توانستند مسئولین وقت سازمان سنجش را قانع کنند که آزمون هوش را از مواد امتحانی کنکور کارشناسی حذف نمایند. حالا بعد از دو دهه مجدداً سروکلۀ این آزمون در دورۀ دکتری پیدا شده است!! یکی از دلایل مخالفت بسیاری از روان شناسان با آزمون هوش به شکل یکی از مواد امتحانی کنکور، عدم اعتبار سؤالات طراحی شده برای سنجش هوش بود. در آن سال ها، مؤسسه های آمادگی کنکور، سؤالات آزمون هوش را آموزش می دادند و این آزمون بیش از آنکه آزمون هوش و استعداد باشد، نوعی آزمون یادگیری برای کسانی بود که دسترسی به نمونه سؤالات را داشتند.
نکتۀ دیگر عدم دقت لازم در تعیین مواد امتحانی است (حداقل در روان شناسی). به طور مثال، روان شناسی تربیتی هم برای گرایش های روان شناسی وابسته به علوم تربیتی به عنوان یکی از منابع اعلام شده و هم برای رشته های روان شناسی محض.
با همۀ این موارد، دانشجویان باید خود را برای این امتحان آماده کنند. چون عدۀ زیادی از دانشجویان در مورد منابع امتحانی سؤال می کنند، منابع زیر برای گرایش های علوم تربیتی و روان شناسی معرفی می شوند (بعضی از این منابع را یکی از دانشجویان نادیدۀ کارشناسی ارشد روان شناسی دانشگاه تهران سخاوت مندانه ارسال کرده. پسندیده است که اگر سایر دانشجویان اطلاعاتی در این زمینه دارند اطلاع دهند تا در اختیار دوستان شان قرار گیرد):
آمار: آمار دکتر دلاور / آمار استنباطی تک متغیره، سرمد / تحلیل داده های چند متغیره، هومن / آمار شیولسون، ترجمه کیامنش
روش تحقیق: شناخت روش علمی، هومن / روش های تحقیق در علوم رفتاری، سرمد، بازرگان، حجازی / مقالۀ متغیرهای تعدیل گر و واسطه ای، سرمد / روش های تحقیق کمی و کیفی، گال، بورگ، گال: دو جلدی
روان سنجی: فن تهیه تست و اندازه گیری، هومن / روان آزمایی، پل کلاین، ترجمه علی دلاور
روان شناسی رشد: رشد شناختی استرنبرگ، ترجمه خرازی و حجازی / رشد برک، ترجمه سیدمحمدی / کتب منصور و دادستان / نظریه های رشد محسنی
روان شناسی تربیتی: روان شناسی تربیتی اسلاوین، ترجمه سید محمدی / روان شناسی تربیتی، ترجمه ی خرازی / روان شناسی تربیتی، سانتراک
زبان انگلیسی: برای زبان نمی توان منبع خاصی را ذکر کرد. با توجه به اطلاعات سازمان سنجش، امتحان تخصصی برگزار نخواهد شد بلکه امتحانی شبیه امتحان تولیمو سطح زبان انگلیسی شرکت کنندگان را خواهد سنجید. به عبارت دیگر دانشجویان باید در سه مهارت زبان: درک مطلب، واژگان و دستور زبان مسلط باشند. کتاب های راهنمای امتحان تافل می تواند در این زمینه کمک کند. ضمن اینکه حفظ سه هزار واژۀ عمومی و 250 واژه تخصصی آکسفورد را توصیه می کنم.